Bory Tucholskie są jednym z największych kompleksów leśnych w Polsce, leżących na tzw. Równinie Tucholskiej. Dzieli się ona na dwie części. Pierwszą stanowią właściwe Bory Tucholskie, rozciągające się na olbrzymich polach sandrowych usypanych na przedpolu moren czołowych. Drugą, wschodnią część tego subregionu stanowi Wysoczyzna Świecka, granicząca z doliną dolnej Wisły. Wyznaczenie ścisłych granic Borów Tucholskich jest dość trudne. Z pewnym uproszczeniem można przyjąć, że chodzi o obszar mieszczący się w dorzeczu Wdy oraz środkowej i górnej Brdy.
Jest to urzekająca urokiem kraina o niepowtarzalnie pięknym krajobrazie. Na obszarze 250 tysięcy ha powierzchni leśnej, rozciąga się królestwo niebieskich strug i jezior, zielonych borów i lasów, zachwycających swą potęgą i majestatem, nie tylko przyrodniczym. Wśród przeważających w drzewostanie sosen, występują dęby, graby, osiki, brzozy, cisy; w bogatym podszyciu – obfitość grzybów i jagód. W Borach Tucholskich zachowały się również fragmenty pierwotnej puszczy, stanowiska reliktowych roślin, rzadkich już w Polsce gatunków ptaków i zwierząt (orzeł bielik, głuszec, żuraw, czapla siwa, wydra ).
Aby ochronić te unikatowe zabytki i pomniki przyrody, na terenie Borów utworzono rezerwaty, które swym zasięgiem obejmują zarówno fragmenty puszczy, jak i pojedyncze okazy drzew i głazów, roślinność, ptactwo i zwierzynę. Do najciekawszych należy rezerwat cisów w Nadleśnictwie Wierzchlas.
Wprawdzie głównym bogactwem tej ziemi są lasy, to jest to także kraina o bogatej sieci wód powierzchniowych – rzek, strug i licznych jezior. W całość wpisane są także przepływające tędy rzeki Brda i Wda zwana również Czarną wodą. Obie wyżłobiły w glebie malownicze doliny i potworzyły piękne zakola. Zaś znajdujące się na dnie rzek głazy tworzą progi kamienne i kaskady. Brda i Wda, przepływając przez liczne jeziora łączą je, tworząc popularne szlaki kajakowe. Amatorzy kajakarstwa zaliczają je do jednych z najpiękniejszych w kraju.
Bory tucholskie – atrakcje
Akwedukt w Fujotowie
Akwedukt w Fojutowie można zaliczyć niewątpliwie do jednej z najciekawszych atrakcji Borów Tucholskich. Ta najdłuższa i najmasywniejsza tego typu budowla w Polsce (75 m szerokości) swoją konstrukcją nawiązuje do idei rzymskich akweduktów. Różnica wysokości pomiędzy lustrami przecinających się rzek wynosi tu około 9 m. Akwedukt zbudowano jeszcze w 1848 roku z kamienia oraz żółtej cegły. Przepływa tędy Czerska Struga, natomiast przęsło łączy wody kanału Brdy. Akwedukt w Fojutowie znajduje się na trasie Tuchola-Czersk.
Funka
Kolejnym miejscem wartym obejrzenia jest Funka, która położona jest na granicy Borów Tucholskich i Zaborskiego Parku Krajobrazowego. Otoczona jest przez wspaniałe lasy pełne dzikiej zwierzyny, runa leśnego, czyste wody Jeziora Charzykowskiego, pełne różnego rodzaju ryb. Wszystkie te zalety sprawiają, że Funka jest miejscem wyjątkowym do odpoczynku na łonie przyrody.
Bory tucholskie – rys historyczny
Współczesny obraz terenu, na którym znajdują się Bory Tucholskie kształtował się ponad 10 tysięcy lat temu w czasie ostatniego, na ziemiach Polski, zlodowacenia zwanego bałtyckim, a przede wszystkim w okresie tzw. stadiału pomorskiego. Wówczas podczas ruchów lodowca, wzdłuż jego czoła tworzyły się liczne wały i pagórki moren czołowych. Topniejące lody wypływające na tym przedpolu usypywały rozległe równiny piaszczyste zwane sandrami. Na tym piaszczystym, ubogim podłożu (mało przydatnym dla upraw rolnych) idealnie zachowały się zbiorowiska leśne Borów Tucholskich.
Najbardziej charakterystyczną cechą równin sandrowych są rynny polodowcowe. Zachowały się one dzięki wypełnieniu ich lodem. Potem po ustąpieniu lądolodu wypełniły się topniejącymi wodami.
Głębsze miejsca w rynnach wypełniają jeziora: Charzykowskie, Karsińskie, Skąpe i wiele innych. Szlaki rynnowe wykorzystują rzeki: Brda, Wda, Czerska Struga. W czasie topienia lodowiec rozpadł się na wiele brył lodowych, które wypełniając liczne nierówności terenu, zostały przysypane utworami sandrowymi. Z czasem, po ociepleniu się klimatu, wytopiły się i w ten sposób powstało wiele stosunkowo płytkich zagłębień. Niektóre zachowały się do dziś jako jeziora.