Góra Św. Anny wznosi się na wysokość 406 metrów n.p.m. Jest wyjątkowym miejscem z kilku powodów – jest miejscem świętym, do którego pielgrzymują tysiące wiernych, jest wygasłym wulkanem sprzed milionów lat, jest miejscem bohaterskich walk Powstańców Śląskich.
Powierzchnia chronionego zespołu zabytkowego obejmuje około 80 ha.
Na samym szczycie Góry Św. Anny stoi uroczy kościół. Wnętrze kościoła o charakterze barokowym jest wyjątkowo piękne, między innymi dzięki licznym i ślicznym malowidłom. Wewnątrz bazyliki znajduje się cenna figura Św. Anny Samotrzeciej, powstałej w XV wieku z lipowego drewna.
Bezpośrednio przed kościołem Św. Anny znajduje się uroczy prostokątny dziedziniec, który nazywany jest Rajskim Placem. Z trzech stron jest on otoczony krużgankami, wewnątrz których znajduje się kilkanaście niemal stuletnich konfesjonałów. Na samym środku Rajskiego Placu znajduje się Grupa Ukrzyżowania z Jezusem Chrystusem.
Na Górze Św. Anny, na kraterze wulkanu znajduje się jeden z największych amfiteatrów w Polsce, który może pomieścić nawet kilkadziesiąt tysięcy widzów.
Grota Lurdzka, otoczona czternastoma kaplicami skalnymi, zlokalizowanymi zaledwie kilkadziesiąt metrów od bazyliki Św. Anny bierze udział w odprawianej tu Męce Pańskiej.
Niedaleko klasztoru kościelnego stoi dom pielgrzyma. Można tam zatrzymać się po wyczerpującym zwiedzaniu, zjeść smaczny posiłek i przenocować.
Jak widać Góra św. Anny to miejsce szczycące się bogactwem kulturowym, historycznym, religijnym, architektonicznym, a także walorami przyrodniczo-krajobrazowymi.
Rys historyczny
Pierwsza urzędowa wzmianka o istnieniu kościoła na Górze Chełmskiej, dzisiejszej Górze św. Anny pochodzi z 25 czerwca 1516 r. Kiedy kult świętej Anny rozwijał się coraz znaczniej, hrabia Melchior de Gaschyn sprowadził franciszkanów, i ci od roku 1656 objęli opiekę nad sanktuarium. Ich klasztor znajduje tuż obok sanktuarium.
Po kilkunastu latach funkcjonowania rozbudowano kościół, a sto lat później pierwszy, drewniany klasztor został zastąpiony murowanym.
Ważny w historii sanktuarium był początek XVIII wieku. W latach 1700-1709 powstał wtedy na wschodnim i południowym zboczu Góry św. Anny, ukryty między drzewami, zespół 40 kaplic kalwaryjskich, odwzorowujący układ miejsc w Jerozolimie. Miało to na celu przybliżenie wiernym wydarzenia męki Pańskiej.
Na Górze Św. Anny prężnie działał kamieniołom. W czasie II wojny światowej hitlerowcy postanowili wznieść tu ogromny amfiteatr. Po przegranej przez Niemców wojnie Polacy wybudowali tu Pomnik Czynu Powstańczego.
Zjeżdżając kilkaset metrów w dół w kierunku Leśnicy można zobaczyć Muzeum Czynu Powstańczego, które zostało wzniesione dla upamiętnienia bohaterskich walk w rejonie Góry Św. Anny. Muzeum zostało otwarte w 1964 roku. W 1980 roku zmieniło siedzibę i obecnie znajduje się w tzw. Domu Polskim u podnóża Góry Św. Anny.
Fot. Błażej Duk, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons