Podstawowe informacje
Łomża to malownicza miejscowość położona na wyjątkowo pięknej skarpie nad brzegami rzeki Narwi, nieopodal bagiennych obszarów Biebrzy i rozlewisk Pisy. Jako miasto powiatowe o wielowiekowej historii i kulturze pełni funkcję głównego ośrodka gospodarczego i kulturalnego regionu. Spacerując ulicami Łomży warto zwiedzić zabytkowy kościół św. Michała Archanioła, rynek wraz z ratuszem stanowiący najstarszą część miasta oraz cmentarz – nekropolię trzech różnych religii: rzymskokatolickiej, ewangelicko-augsburskiej i prawosławnej.
| Położenie: 53°11’N – 22°04’E | Powiat: Łomżyński |
| Kod: od 18-400 do 18-404 | Gmina: Łomża |
| Tel. kierunkowy: 0 – 86 | Ludność: 63 902 osoby |
| Województwo: Podlaskie | Obszar: 3,271 ha |
Kalendarium
1418 – lokacja miasta Łomży na prawie chełmińskim przez księcia mazowieckiego Janusza I
1505-1525 – budowa kościoła farnego pod wezwaniem Michała Archanioła
1526 – Łomża miastem królewskim
1807 – włączenie Łomży w granice Księstwa Warszawskiego
1944 – zburzenie synagogi i kościoła ewangelicko-augsburskiego
Historia
W Księstwie Mazowieckim (do 1526 r.)
We wczesnym średniowieczu na wysokiej skarpie, w trudno dostępnym miejscu na lewym brzegu rzeki Narew – w obecnej miejscowości Stara Łomża – istniał gród z dwoma obronnymi podgrodziami, zamieszkałymi przez ludność służebną, kupców i rzemieślników. Powstanie grodu datuje się na X–XII w.; pełnił on funkcje centrum życia administracyjnego, gospodarczego i wojskowego, a także obronne z racji przygranicznego położenia – bronił przed najazdami Jaćwingów, Prusów i Litwinów.
Założenie miasta Łomży nastąpiło najprawdopodobniej przed końcem XIV w. (ok. 1390-1395), po przeniesieniu jej w bardziej dogodne miejsce w pobliżu miejsca przeprawy na rzece Narew – ok. 5 km na północny-zachód od dawnego grodu. W tym samym czasie książę mazowiecki Janusz I polecił wybudować w Łomży kościół (najpewniej przed 1396 r). Miasto wiele zawdzięczało panowaniu księcia, który otrzymał po ojcu Siemowicie III północno-wschodnią część Mazowsza. Wkrótce po objęciu rządów w swej dzielnicy książę rozpoczął intensywny proces osadniczy na terenach nadnarwiańskich.
Od 1400 r. dokumenty poświadczają istnienie wójtostwa uposażonego czterema włókami, które nadano Janowi Białkowi, mieszczaninowi warszawskiemu i bezpośredniemu zasadźcy. Data nadania wójtostwa (30 VIII 1400 r.) jest jednocześnie pierwszą wzmianką o Łomży; od 1444 r. wójtostwo przechodzi w ręce mieszczan łomżyńskich. Od 1403 r. Łomża występuje jako siedziba sądu i miejsce wystawiania dokumentów książęcych. Zapewne w tym czasie wybudowano dwór książęcy i utworzono parafię. W 1418 r. miasto otrzymało od księcia Janusza I prawo miejskie na prawie chełmińskim, jak większość miast na Mazowszu. Przywilej zezwalał na wybudowanie w mieście łaźni, wagi, postrzygalni, zwalniał mieszczan od ceł w granicach księstwa mazowieckiego, stanowił podstawę do ukonstytuowania samorządu miejskiego w zakresie administracji i sądownictwa.
Nieco wcześniej, bo w 1410 r. przeniesiono parafię do kościoła Najświętszej Marii Panny i Rozesłania Apostołów (tzw. Rozesłańców) na Popowej Górze z kościoła św. Wawrzyńca w Starej Łomży. A akt erekcyjny wystawił biskup płocki Jakub. Do parafii, oprócz miasta Łomży, należało sześć wsi, w tym Łomżyca i Stara Łomża. Dopiero u schyłku panowania udzielnych książąt mazowieckich wzniesiono w latach 1505-1525 kościół farny pod wezwaniem Michała Archanioła. Lokacja miasta wiązała się z wytyczeniem w nowym miejscu czworokątnego rynku, zwanego później Starym Rynkiem, oraz kilku symetrycznie rozplanowanych ulic. Nowe miasto wzmiankowane od 1478 r. z odrębnym rynkiem zostało usytuowane na północny zachód od miasta lokacyjnego.
Po otrzymaniu prawa miejskiego Łomża przejęła od Nowogrodu funkcje sądowo-administracyjne i zarząd dóbr książęcych; stała się stolicą ziemi łomżyńskiej, w której skład wchodziły cztery powiaty: łomżyński, nowogródzki – potem kolneński – ostrołęcki i zambrowski. W Łomży odbywały się sądy ziemskie i grodzkie, potem także kapturowe oraz prowincjonalne sejmiki szlacheckie. Ziemia łomżyńska była słabo zaludniona i zurbanizowana, znaczną część jej obszaru pokrywały puszcze, w których prowadzono gospodarkę leśną (bartnictwo, smolarstwo, wyrąb drewna). Puszcze: Łomżyńska, Giełczyńska i Ostrołęcka były też stałym miejscem polowań książęcych.
Początki Łomży jako centralnego ośrodka w tej części Mazowsza łączą się też z zastawieniem miasta Wizny i ziemi wiskiej przez księcia Siemowita IV (brata Janusza Starszego) Krzyżakom. Uważa się, że władza krzyżacka w Wiźnie ściągała nowych osadników na te tereny, głównie do eksploatacji obszarów leśnych, ożywiając dogodną przeprawę przez Narew w pobliżu Starej Łomży. Szczególny rozwój miast na północno-wschodnim Mazowszu w końcu XIV i w XV w. nastąpił przede wszystkim na skutek ożywionego eksportu drewna i innych produktów puszczańskich, a stopniowy wzrost osadnictwa, tym samym i rozwój rolnictwa, pozwolił na eksport zboża. Oblicza się, że w latach 1481–1520 handel drewnem z ziemi łomżyńskiej do Prus stanowił 30% całego handlu ówczesnego Mazowsza, a zbożem 5%. W okresie książęcym Łomża obdarzana była licznymi przywilejami przez kolejnych książąt, pozwalającymi miastu skutecznie konkurować z Wizną i Nowogrodem. Często przebywał tutaj Janusz I, o czym świadczy chociażby liczba dokumentów wystawionych przez niego w Łomży; dobrze zapisali się miastu Bolesław IV i ostatni książęta mazowieccy – Stanisław i Janusz. W okresie późnego średniowiecza – do XV w. – Łomża należała do miast średnich, liczących od 1,5 do 3 tysięcy mieszkańców, była ważnym ośrodkiem handlu regionalnego.
W Koronie (od 1526 r.)
Po włączeniu Mazowsza do Korony (1526 r.) Łomża stała się miastem królewskim, jednym z największych w XVI w. – na jaki przypada rozkwit miasta – ośrodków handlowo-rzemieślniczych Mazowsza; stała się centrum administracyjno-sądowym ziemi; była także siedzibą starosty królewskiego. Do starostwa łomżyńskiego należało 16 wsi i 4 miasta (Łomża, Nowogród, Zambrów i Kolno), kilka jezior – stąd starosta miał obowiązek odstawiania ryb na dwór królewski, młyny. Dochody ze starostwa płynęły także z ceł (np. od pędzonego bydła, przywożonych śledzi), od bartników i rybaków.
Władze administracyjne i sądownicze w mieście sprawował obierany burmistrz i czterech rajców oraz wójt. W 1567 r. ustanowiono wolną elekcję burmistrza, którego miał zatwierdzać starosta łomżyński; zakończyły się wówczas spory między mieszczanami a starostą o obsadzanie tego stanowiska. Władze miasta mieściły się na ratuszu, w którym było także miejskie więzienie. W ratuszu, w archiwum miejskim, przechowywano także przywileje wystawione dla miasta przez władców; zostały one okazane urzędnikom skarbowym, przeprowadzającym lustracje starostwa łomżyńskiego w 1619 r. Niestety, obecnie większość z tych dokumentów znamy przede wszystkim z późniejszych potwierdzeń i kopii.
Zabudowany obszar miasta w 1565 r. liczył 154 morgi, zaś niezabudowany 106 mórg, były to ogrody i pasma ziemi uprawnej. Z tych terenów płacono podatki do skarbu królewskiego, które król Zygmunt August przeznaczył na budowę miejskich wodociągów. Mieszczanie mieli obowiązek oczyszczania i naprawiania bruków miejskich oraz grobli prowadzącej do mostu na Narwi. Spoczywał też na nich obowiązek podwód, a także wpłacania pewnej kwoty z okazji koronacji króla; w czasie wojen mieszczanie łomżyńscy mieli wyposażać wóz bojowy.
U schyłku lat 70. XVI w. pracowało w Łomży ponad 270 rzemieślników skupionych w kilkunastu cechach; istniały także konfraternie kupieckie. Przywilejem z 1488 r. książę Janusz II zezwolił mieszkańcom Łomży na handel w dni powszednie, natomiast kupcom przybywającym do miasta tylko podczas dorocznych targów. Do najbogatszych cechów należał cech kuśnierzy ( 24 osoby), ponadto liczne były cechy szewców (30 osób), krawców (20), czapników i kaletników (22), rzeźników (20). W mieście zamieszkiwali liczni rybacy mający prawo połowu w wodach (głównie jeziorach należących do starostwa), a także bartnicy. Lustracja z 1570 r. notuje 58 różnorodnych rzemiosł wykonywanych w mieście, przede wszystkim związanych z branżami odzieżowymi i spożywczymi.
Ten widoczny rozkwit gospodarczy i demograficzny (w 1564 r. miasto liczyło ok. 3,3 tys. mieszkańców), związany przede wszystkim z okresem panowania dwóch ostatnich Jagiellonów, którzy obdarzyli miasto wieloma przywilejami, zawdzięczała Łomża niezwykle dogodnemu położeniu na szlakach handlowych międzynarodowych i lokalnych zarówno lądowych, jak i wodnych. Narwią spławiano przede wszystkim drzewo i zboże, poza tym sól, łój, konopie, len. I to właśnie na skutek ożywionych kontaktów w handlu zbożem z Gdańskiem, Królewcem i Elblągiem rosła pomyślność gospodarcza miasta w XVI w. Przez miasto wiódł szlak handlowy z Poznania do Moskwy (tzw. droga futrzana) i z Warszawy do Prus i Wilna, kontrolowany przez komorę celną. Miasto miało port zbożowy i surowców leśnych, koncentrowało handel solą (znajdowały się tu królewskie składy soli), było także ważnym ośrodkiem wytwórczości odzieżowej, sukienniczej, metalowej (broń) przeznaczonej na odleglejsze rynki zbytu. W XVI w. nastąpił rozwój przestrzenny nieobronnej, choć otoczonej wałami ziemnymi, Łomży. Powstał nowy plac rynkowy. Zabudowa miasta była w dużym stopniu murowana, w 1576 r. Łomża liczyła 540 domów, jednak przeważały budynki drewniane. Do najokazalszych i znaczniejszych budowli należał ratusz, trzypiętrowy dom wójtowski, łaźnia, magazyny soli, spichrze zbożowe, ludwisarnia, arsenał, wreszcie zamek (zwany w źródłach dworem) zbudowany przez książąt mazowieckich – Janusza I i Bolesława IV, a rozbudowany przez królową Bonę i jej syna Zygmunta Augusta, w którym zatrzymywali się i czasowo rezydowali książęta mazowieccy i królowie polscy. Zamek był również siedzibą starosty łomżyńskiego, służył jako miejsce obrad sądów ziemskich i grodzkich. Miasto miało siedem kościołów, w tym jeden z najstarszych – kościół farny (od 1925 r. katedralny) pod wezwaniem św. Michała Archanioła i Jana Chrzciciela, z ufundowanym przy nim kolegium trzech mansjonarzy ze szpitalem i bractwem literackim.
W pierwszej połowie XVII w. widoczne stają się wyraźne objawy kryzysu, następuje zmierzch świetności miasta, podobnie jak wielu innych ośrodków miejskich na Mazowszu. Łomża w tym czasie zaczyna chylić się ku upadkowi, kryzys pogłębiły szerzące się klęski żywiołowe m.in.: epidemie (w l.1624, 1625, 1630, 1653,1700 1711), powodzie (w l.1600, 1631), pożary. Stan upadku miasta obrazuje dobrze petycja miasta Łomży z 1647 r. „[…] ponieważ na sejmiku teraźniejszym w Łomzie anni 1647 die 11 aprilis mieszczanie tak okrutną desolatią srogie zrujnowanie miasteczka przez różne plagi i nawiedzenia boskie nie tylko domy, kamienice, ratusz ale i ulice zrównane z ziemią ostatnie pozostałe pustkami zostały…”; ostatecznie przypieczętował go najazd szwedzki w 1656 r., podczas którego miasto zostało prawie doszczętnie zburzone. Pod koniec XVII stulecia w mieście mieszkało tylko kilkuset mieszkańców, trudniących się głównie rolnictwem, skurczył się bowiem i spłycił rynek lokalny. Upadek miasta postępował także w XVIII w. i choć Łomża w Konstytucji sejmowej z 1775 r. zaliczona była do miast kategorii drugiej – centrów administracyjno-sądowych, to jak się szacuje, w 1791 r. liczyła tylko niewiele ponad 1 tys. mieszkańców , zaś liczba rzemieślników i kupców spadła do 87 osób, podczas gdy 200 lat wcześniej mieszkało w mieście 234 rzemieślników i kupców. Mieszczanie łomżyńscy zamieszkiwali u schyłku XVIII stulecia tylko 190 domów, w tym jedynie 24 były murowane. W dalszym ciągu nie była odbudowana grobla i most łączący miasto ze wsią Piątnicą, leżącą na drugim brzegu Narwi. Miasto zakupiło więc za zebrane pieniądze prom ułatwiający komunikację; z trzech dotychczasowych jarmarków odbywał się tylko jeden.
Po rozbiorach (po 1795 r.)
Po upadku Rzeczpospolitej do 1807 r. Łomża wraz z północno-wschodnim Mazowszem znalazła się pod zaborem pruskim. W skład utworzonej prowincji – zwanej Prusy Nowowschodnie – weszły ziemie między Wisłą, Bugiem, Narwią i Niemnem. W tym czasie Łomża jest siedzibą władz powiatowych, w departamencie białostockim. Pod koniec XVIII w. mieszkało tu, wg spisów pruskich, 1168 mieszkańców, z czego 26 % zajmowało się rzemiosłem. Z panowaniem pruskim związany jest stopniowy powolny proces podnoszenia się miasta z upadku. Pojawiają się i zaczynają osiadać w mieście nowi kupcy i rzemieślnicy, w tym Żydzi, których wcześniej (od XV w.) obowiązywał zakaz osiedlania się. Napływają także urzędnicy pruscy oraz koloniści ewangelicko-augsburskiego wyznania (pierwsze wzmianki o protestantach w okolicach Łomży datuje się na 1530 r.). Natomiast gmina ewangelicka zaczęła organizować się w mieście dopiero w XIX w. – w 1831 r. składkę na utrzymanie służby kościelnej płaciły 484 rodziny. Dopiero w połowie XIX w. zapadła decyzja o przekazaniu na jej potrzeby mocno zrujnowanego kościoła popijarskiego w Łomży, o co czyniono starania już wcześniej.
W okresie Księstwa Warszawskiego (1807-1813) Łomża była siedzibą władz departamentalnych, miasto staje się ważnym ośrodkiem administracji państwowej, a także bazą wojskową. Stacjonują tu wojska polskie, w tym pułk dowodzony przez płk. Kazimierza Rozwadowskiego; niesie to ze sobą różnorodne i uciążliwe obciążenia dla mieszczan, m.in. obowiązek kwaterunku. Wobec zbliżającej się kampanii roku 1812 w mieście założono dwa lazarety, wykorzystując w tym celu klasztory Kapucynów i Benedyktynek. Stałe zagrożenie stanem wojennym nie sprzyjało rozwojowi gospodarczemu czy przestrzennemu miasta i departamentu, działania wojenne, ciągłe przemarsze wojsk, dostawy obowiązkowe, rekwizycje, powodowały wyniszczenie tych ziem.
W Królestwie Polskim w latach 1816-1866 ranga miasta spadła do roli miasta obwodowego (powiatu). Łomża stała się siedzibą lokalnych władz administracyjnych, sądowniczych i fiskalnych m.in. administracji obwodu, Trybunału Cywilnego I Instancji, Sądu Policji i Sądu Pokoju, Kontroli Skarbowej. W okresie konstytucyjnym Królestwa Polskiego (1816-1832) była miejscem posiedzeń sejmików szlacheckich i gminnych. Zarząd miasta spoczywał w rękach burmistrza i ławników, tworzących zarząd municypalny, od 1842 r. nazywany magistratem, którego kompetencje ograniczono do wypełniania poleceń władz rządowych i spraw związanych z gospodarką miejską.
W 1817 r. otwarto w Łomży szkołę wojewódzką (dotychczas istniała tu szkoła podwydziałowa) w pomieszczeniach dawnego kolegium jezuickiego.
Szacuje się, że w 1827 r. Łomżę zamieszkiwało ponad 3 tys. osób, w tym coraz liczniejsza kolonia żydowska licząca około 1 tys. osób. Wzrost liczby ludności żydowskiej wiązał się z ustawą z 1822 r. pozwalającą Żydom na osiedlanie się w miastach narodowych (rządowych). Poza krótkim okresem, Żydzi mogli mieszkać w całym mieście; w 1811 r. utworzyli gminę (poprzednio należeli do kahału w Śniadowie) i wybudowali drewnianą bożnicę. Nową, murowaną synagogę wzniesiono dopiero w 1880 r.
W tym czasie Łomża była niewielkim ośrodkiem handlowo- przemysłowym i usługowym, w dalszym ciągu pozostawała, w dużym stopniu, miastem o charakterze rolniczym. W latach 30. XIX w. odbywało się w mieście 8 jarmarków, na których oferowano towary norymberskie (czyli różne narzędzia metalowe), łokciowe (niskiej jakości materiały bawełniane, lniane), kramarszczyznę (drobną galanterię), wyroby garncarskie, sprzęt gospodarski i gospodarstwa domowego, produkty rolne. Nie powiodły się próby założenia w mieście przemysłu lniarskiego i bawełnianego, choć w tym celu sprowadzono sukienników i postrzygaczy z Wielkopolski. Jednak pod panowaniem rosyjskim Łomża mozolnie zaczynała odzyskiwać znaczenie gospodarcze w regionie. Przyczyniło się do tego m.in. korzystne położenie miasta przy dobrze utrzymywanym, rządowym trakcie wiodącym z Warszawy do Petersburga. W latach 1840-1860 powstało tu 10 nowych zakładów przemysłowych, w tym cegielnie i największy z nich – rafineria cukru. Miastem administrowała rada miejska, na której czele stał burmistrz, potem prezydent. W 1864 r. miasto zamieszkiwało 9636 mieszkańców w tym 3863 Polaków, 5660 Żydów, 100 Niemców oraz 6 przedstawicieli innych nacji.
Szybki rozwój Łomży nastąpił po reformie administracyjnej 1866 r., kiedy to miasto awansowało do grona stolic guberni, oraz po wprowadzeniu do miasta w latach 80. XIX w. garnizonu wojskowego. Zwiększył się wtedy wyraźnie obszar miasta, powstało wiele nowych budowli, a liczba mieszkańców wzrosła z ok. 3 tys. w 1825 r. do ok. 14 tys. w 1870 r. i do ponad 26 tys. w przededniu I wojny światowej (wliczano w to także stacjonujące tu wojsko). Wśród mieszkańców przeważali Żydzi (11 tys.) i Polacy (11,5 tys.). W Łomży w tym czasie funkcjonowały trzy kościoły rzymskokatolickie, dwie cerkwie (dla ponad 2 tys. prawosławnych), zbór ewangelicko augsburski i synagoga. Oprócz władz gubernialnych, powiatowych i miejskich, miały tu swoje siedziby: Izba Skarbowa i Obrachunkowa, oddział Banku Państwa, komora celna, gubernialny zarząd akcyzy, Sąd Okręgowy, Zarząd Leśny, Dyrekcja Naukowa i inne. W mieście rozwinęły się zakłady przemysłowe m.in. przemysł spożywczy – rafineria cukru działająca do 1865 r., liczne browary, przemysł drzewny (tartaki), skórzany (garbarnie). Jakkolwiek od 1867 r. miasto uzyskało podstawy rozwoju to nie odzyskało dawnego znaczenia gospodarczego. Na początku XX w. Łomża, otoczona fortami i ze stacjonującym tu garnizonem, staje się silną twierdzą przygraniczną (do granicy z Prusami było nieco ponad 30 km). Dopiero w 1915 r. zyskało miasto połączenie kolejowe z wybudowaną już wcześniej linią Ostrołęka- Białystok.
Po odzyskaniu niepodległości Łomża stała się miastem powiatowym, a w 1925 r. miastem wydzielonym z pow. łomżyńskiego; była też siedzibą biskupstwa w nowo utworzonej (od 1920 r.) diecezji łomżyńskiej. Miasto rozwijało się terytorialnie, wchłaniając w swój obszar kolejne przedmieścia i wsie; w latach dwudziestych przyłączono przedmieścia i wsie Skowronki, Łomżycę, Pociejowo, Zawady i Cierpioły. W dalszym ciągu była Łomża ośrodkiem lokalnego handlu i rzemiosła, drobnego przemysłu (fabryka waty, odlewnia żelaza, przędzalnia lnu), a także miastem garnizonowym (piechota, saperzy, lotnictwo). Miasto miało kilkanaście szkół średnich – zawodowych i ogólnokształcących – wychodziły dwie gazety, kilka tygodników i miesięczników, działało wydawnictwo książek i 5 drukarni. W przededniu wybuchu II wojny światowej Łomża liczyła 27 tys. mieszkańców, w tym ponad 1/3 stanowiła ludność żydowska, tragicznie eksterminowana przez Niemców w latach 1942-1944.
W czasie II wojny światowej miasto zastało zniszczone w 70%, m.in. na skutek zaciętych walk toczonych na linii Narwi. W 1945 r. liczba mieszkańców spadła do 12,500. Po wojnie miasto powoli podnosiło się ze zniszczeń, na początku lat 60. liczyło już blisko 21 tys. mieszkańców, zlokalizowanych było w nim 28 zakładów przemysłowych; było siedzibą władz powiatowych i miejskich. Po reformie administracyjnej, 1976 r. Łomża została stolicą jednego z 49 województw (woj. łomżyńskiego) i siedzibą jego władz; rangę miasta wojewódzkiego utraciła po kolejnej reformie w roku 1999. Obecnie jest jednym z miast powiatowych w woj. podlaskim.
Łomża dzisiaj
Łomża to malownicza miejscowość położona na wyjątkowo pięknej skarpie nad brzegami rzeki Narwi, nieopodal bagiennych obszarów Biebrzy i rozlewisk Pisy. Jako miasto powiatowe o wielowiekowej historii i kulturze pełni funkcję głównego ośrodka gospodarczego i kulturalnego regionu.
Łomża otrzymała prawo miejskie 15 czerwca 1418 roku z rąk księcia mazowieckiego Janusza I. Po włączeniu Mazowsza do Korony w 1526 r. stała się miastem królewskim – jednym z największych w XVI w. Dzięki dogodnemu położeniu na międzynarodowych i lokalnych szlakach handlowych Łomża przeżywała wówczas rozkwit gospodarczy, demograficzny i kulturowy. XVII-wieczne częste klęski żywiołowe i wojny, które nawiedzały miasto, doprowadziły do kryzysu, z którego Łomża podniosła się dopiero w XIX wieku. Do II wojny światowej w mieście rozwinęły się nowe zakłady przemysłowe, w granice miasta włączono kolejne przedmieścia i wsie.
O wielowiekowej historii Łomży świadczą jej liczne zabytki. Spacerując ulicami miasta warto zwiedzić zabytkowy kościół farny pod wezwaniem św. Michała Archanioła i Jana Chrzciciela będący od 1925 r. katedrą Diecezji Łomżyńskiej. Oprócz ciekawej późnogotyckiej fasady z barokowymi szczytami wnętrze katedry kryje wiele cennych nagrobków, rzeźb i obrazów. Do najznakomitszych z nich należy XVI–wieczny obraz Matki Boskiej Łomżyńskiej, koronowany w 1991 roku przez papieża Jana Pawła II. Natomiast świadectwem mnogości wyznań i kultur jest Stary Cmentarz pochodzący z pierwszych lat XIX wieku. Łączy on w sobie trzy różne nekropolie: rzymskokatolicką, ewangelicko-augsburską i prawosławną.
Okolice Łomży stanowią jedno z nielicznych miejsc, w których podziwiać możemy piękno dzikiej i nieskażonej przyrody. Bagienna dolina Biebrzy – będąca naturalnym miejscem żerowania i odpoczynku ptaków w czasie ich migracji – to niezwykły punkt obserwacyjny dla ornitologów i wszystkich miłośników przyrody. Puszcza Kurpiowska stanowi nie lada atrakcję dla piechurów i rowerzystów, którzy przemierzają gęste lasy w poszukiwaniu rzadko spotykanej zwierzyny (łosia, wilka, borsuka i bobra), zaś malownicze zakola Narwi i Pisy zachęcają turystów do spływów kajakowych.
Świadomi wspaniałej historii miasta jego mieszkańcy co roku obchodzą Dni Łomży organizując festyny muzyczne, pikniki, wystawy jubileuszowe oraz spotkania literackie. Więcej informacji na oficjalnej stronie miasta.