Turystyka zamkowa, taką dziedzinę można stworzyć dla wszystkich tych, którzy szczególnie interesują się zamkami i pałacami znajdującymi się na terenie Polski. Na szlaku ich pasji nie może zabraknąć pałacu w Żaganiu. Miejscowość ta położona jest około 40 km na południe od Zielonej Góry. Największą atrakcją miasta jest właśnie pałac książęcy, położony w otoczeniu parku krajobrazowego.
Dzisiaj naszym oczom ukazuje się manierystyczno-barokowy pałac, wzniesiony na planie kwadratu o boku około 75 metrów. Cechuje go mieszkalno-reprezentacyjny charakter. Jeszcze w XVII wieku gmach był otoczony fosą i składał się z trzech pełnych skrzydeł oraz parawanowego skrzydła południowego, które było niższe od pozostałych. W latach 40-tych XIX stulecia skrzydło to zostało rozebrane, zasypano również sąsiadującą z nim część suchej fosy, w ich miejscu stawiając symetryczne nasypy podjazdu i oranżerię. Całości dekoracji zewnętrznej, typowej dla tej budowli, dopełniają tzw. maszkarony, występujące jako swoista dekoracja gzymsu okiennego. Maski okien parteru są ciężkie szerokie, z silnie akcentowanymi jamami ust i oczodołów. Atmosfera ich grymasu jest wroga i przerażająca. Maski piętra są pogodne. Maski gzymsu wieńczącego posiadają wyraz komiczny. Zaakcentowane są silnie szerokie jamy ust, bardzo niekształtne, fantazyjne brody, wąsy i czupryny. Głowy te w odróżnieniu od poprzednich posiadają nakrycia. Zastosowanie takich ciężkich wizualnie detali rzeźbiarskich dodaje wrażenia fortecy budynku.
Powstały tu przyzamkowy park tworzy kompozycję , powiązaną z rezydencją i doliną rzeki Bóbr. A mianowicie – przepływająca prze Żagań rzeka Bóbr, której nurt w okolicy oranżerii książęcej rozdzielał się na tzw. Młynówkę i Tylny Bóbr, dzieliła w naturalny sposób założenie parkowe na trzy odrębne części, tj.: ogród pałacowy – park przedni, park środkowy, zwany również bażanciarnią oraz park górny.
Ogród pałacowy, nazywany także Parkiem Kwiatowym, pełnił rolę ogrodu ozdobnego. Płaski teren bażanciarni wykorzystano do wytyczenia miejsc widokowych służących wypoczynkowi. Wzdłuż wysokich brzegów Tylnego Bobru, w parku górnym rozmieszczono natomiast liczne punkty widokowe.
Obecnie ma terenie parku pozostał Pałac Książęcy, domek portiera, oranżeria rampowa, świątynia dumania, młynówka, szpital, kościół Św. Krzyża i domek dzwonnika. Pozostałe budowle nie zachowały się. Aktualnie Ogród Pałacowy należy do Pałacu Książęcego. Z tej części założenia został odłączony kompleks szpitalny. Park pełni funkcję rekreacyjną w mieście. Stanowi teren wypoczynku i spotkań mieszkańców Żagania.Jest to także miejsce organizowania imprez okolicznościowych.
W roku 2007 Gmina Żagań o statusie miejskim powołala przedsiębiorstwo Pałac Książęcy Sp. z o.o. w Żaganiu. Celem spółki jest administrowanie obiektem i organizacja różnego typu imprez.
Pomimo licznych planów przeznaczenia pałac w Żaganiu, pozostaje lokalnym miejscem użyteczności publicznej, powszechnie dostępnym przyczółkiem, w którym skupia się życie polityczne i kulturalne miasta. W jego murach swoje siedziby mają oprócz siedziby spółki m.in. Centrum Kultury, Urząd Miejski i Urząd Stanu Cywilnego, mieści się tutaj także Gminne Centrum Informacji, kancelaria notarialna.
Obiektywne i wprawne oko turysty dostrzeże, że zabytek ten to jednak ciężka bryła budowli, która nie imponuje pod względem architektonicznym. Jednak ze względu na swoje olbrzymie gabaryty budzi respekt. Na północ od pałacu rozciągają się zadbane skwery z fontanną, a w kierunku wschodnim i na południe ogromny park ze ścieżką dydaktyczną i ławeczkami.
Specjalne atrakcje:
Pałac Książęcy w Żaganiu to również idealne miejsce, aby w tych w stylowych wnętrzach pałacowych zorganizować konferencje, szkolenia i spotkania biznesowe, jak również imprezy okolicznościowe, począwszy od dużych przyjęć weselnych i balów, a skończywszy na kameralnych uroczystościach rodzinnych. Nie tylko w wakacje odbywają się tu spektakle teatralne, koncerty, pokazy i spotkania. Stylowe hole znakomicie nadają się do aranżacji wystaw, wernisaży i targów.
Historia pałacu w Żaganiu
W Żaganiu od XIII wieku istniały dwa zamki. Starszy z nich wzniósł piastowski książę Przemko. Jego rola była niezwykle ważna, gdyż strzegł on przeprawy przez płynący od zachodu Bóbr. Znaczenie owej warowni zmalało w związku z rozwojem miasta ku wschodowi i tam na jego obrzeżach około 1280 roku książę Konrad III Garbaty rozkazał wznieść nową siedzibę, stary zamek z wieżą mieszkalną przekazując augustynianom (1299), którzy przebudowali go na klasztor.
Nowy zamek wzniesiony mniej więcej w miejscu dzisiejszego pałacu był prawdopodobnie czteroskrzydłowym założeniem na rzucie zbliżonym do kwadratu, posiadającym wewnętrzny dziedziniec, otoczonym fosą. W 1495 roku zamek ucierpiał w wyniku pożaru i został odbudowany przez księcia saskiego, Albrechta.
Pałac w Żaganiu wielokrotnie zmieniał swoich włodarzy, którzy go mniej lub bardziej modyfikowali.
Obecnie istniejący pałac w Żaganiu jest wynikiem czterech etapów rozbudowy, począwszy od gotyckiego zamku, na XIX wiecznej rezydencji skończywszy.
Dzisiejszą formę Pałac zawdzięcza włoskiemu architektowi Antonio Porta, który w roku 1670, na polecenie księcia Euzebiusza von Lobkowic, rozpoczął jego przebudowę. Barokowej budowli, otoczonej fosą nadano formę czteroskrzydłowego założenia, z niskim skrzydłem parawanowym, zamykającym dziedziniec od strony południowej.
W 1935 roku władze III Rzeszy skonfiskowały pałac.
Natomiast w okresie II wojny światowej, w części pałacu utworzono czynny szpital wojskowy. Od 1945 roku budowla służyła jako spichlerz i magazyn dla wywożonych do Związku Radzieckiego, zagrabionych Niemcom dóbr.
Przełomowym okazał się rok 1972. Wtedy to żagański pałac wpisano na listę obiektów o szczególnej wartości. Prace konserwatorskie zakończono w 1983 roku, wówczas powołano także Żagański Pałac Kultury.
Fot. Jerzy Strzelecki, CC BY 3.0, via Wikimedia Commons