Ryszard Kapuściński to najwybitniejszy i najbardziej ceniony spośród polskich reporterów, autor m.in. „Hebanu”, „Cesarza” i „Szachinszacha”, które przyniosły mu uznanie i światową sławę.
Krótki biogram Kapuścińskiego
Ryszard Kapuściński urodził się 4 marca 1932 w Pińsku (obecnie są to tereny należące do Białorusi), a zmarł w Warszawie 23 stycznia 2007 roku. Od początku dużo się przemieszczał – nie zawsze z wyboru, ale można uznać, że wędrówkę miał we krwi. Na początku była to przymusowa z powodu wojny tułaczka z rodziną, a potem wyprawy reporterskie – od połowy lat pięćdziesiątych był w ciągłym ruchu.
Doświadczenia zdobywane w czasie podróży zmieniają nie tylko sposób myślenia i poszerzają horyzonty, ale też wpływają na styl pisania, na twórczość – przede wszystkim były jednak ważną inspiracją. Ważnym tematem było też dzieciństwo autora. Planował nawet napisać książkę o Pińsku i czasach okupacji. Prywatne przejścia pozwoliły mu rozumieć ludzi nawet z drugiego końca świata, którym życie odebrała elementarne ludzkie prawa.
Początki kariery reporterskiej
Początki swojej kariery rozpoczął w „Sztandarze Młodych”, gdzie został gońcem, a potem publikował własne teksty, ale szybko porzucił poezję i zajął się publicystyką. W 1950 roku zaczął studia na wydziale polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, lecz przeniósł się na historię. Po studiach powrócił do „Sztandaru Młodych” – 1955 rok można uznać za początek jego kariery reportera. Opublikował wtedy bowiem swój pierwszy ważny tekst „To też jest prawda o Nowej Hucie”. Był to krytyczny reportaż, odważny, napisany z wyczuciem, wrażliwością i dojrzałością, zaskakującą jak na tak młodego autora.
Afryka w twórczości Kapuścińskiego
Podróżował m.in. do Indii, Chin, następnie zatrudnił się w Polskiej Agencji Prasowej, potem w „Polityce” (efekt jego pracy to zbiór reportaży „Busz po polsku”). Pierwszy raz wyruszył w podróż do Afryki w 1959 roku – był Ghanie, odwiedził Niger, rok później Kair i pogrążone w wojnie domowej Kongo, gdzie otarł się o śmierć.
Kapuściński w 1963 r. zaczął pisać książkę „Czarne gwiazdy”, ale nie zawarł w niej osobistych przeżyć, lecz starał się być bezstronny w opisie Afryki. W 1962 roku został wysłany do Dar es-Salaam, Tanzanii, jako pierwszy polski korespondent PAP na Afrykę, gdzie spędził aż 5 lat. Praca korespondenta była niebezpieczna, w dodatku zachorował na malarię mózgową i gruźlicę, potem na gorączkę tropikalną.
„Gdyby cała Afryka”
W 1969 roku wydał zbiór „Gdyby cała Afryka” – to fragmenty korespondencji Kapuścińskiego z Czarnego Lądu do Polskiej Agencji Prasowej. Kapuściński dostrzegł, że idea jedności w przypadku Afryki jest mitem, bo ludy są bardzo odmienne kulturowo, etnicznie i religijnie. Książek i tekstów poświęconych Afryce było w jego twórczości bardzo dużo, m.in. „Jeszcze dzień życia” (1976) oraz dwie książki, które zapewniły mu międzynarodową sławę – „Cesarz” (1978) i „Szachinszach” (1982). W 1978 roku została wydana „Wojna futbolowa”, antologia starszych reportaży z Afryki i Ameryki Południowej.
Czas refleksji
W stanie wojennym Kapuściński zakończył wyjazdy i prowadził notatki – efektem było „Lapidarium” w 1990 r. To zbiór cytatów, przemyśleń, refleksji, szkiców i warsztatu reportera. Cykl w końcu poszerzył się na sześć tomów. Słynny „Heban” wydał w 1998 roku, a w 2000 roku ukazał się album „Z Afryki” z fotografiami Kapuścińskiego. Dużą popularność zyskały też „Podróże z Herodotem” (2004).
K. / Fot. niekverlaan