Kanał Elbląski prowadzi przez dwie krainy geograficzne – Żuławy Wiślane i Pojezierze Iławskie. Za jego początek przyjęto rzekę Elbląg. Dalej wiedzie on przez jezioro Drużno– rezerwat przyrody (ornitologiczny). Kanał Elbląski ma długość 82 km. Ze względu na funkcjonujące na nim od 1860 roku urządzenia hydrotechniczne jest zaliczany do ewenementów w skali światowej. Różnica poziomów kanału na długości 9,6 km zmienia się o ponad 100 m, które statek pokonuje przy pomocy pięciu napędzanych wodą pochylni. Jezioro jest zbiornikiem unikatowym w skali europejskiej.
Tutejsze trudno dostępne trzęsawiska i szuwary są doskonałym schronieniem i miejscem lęgowym ptaków jak również ich odpoczynku w czasie sezonowych wędrówek. Na terenie rezerwatu zaobserwowano 110 gatunków gnieżdżących się ptaków oraz liczne gatunki żerujące i przelatujące. Łącznie odnotowano 210 gatunków ptaków. Przez jezioro wiedzie szlak z Elbląga do Ostródy. Niepowtarzalne walory przyrodniczo-krajobrazowe poznaje i podziwia tu corocznie tysiące turystów – pasażerów żeglugi wycieczkowej i indywidualnych turystów. Mimo tak wielkiej rzeszy amatorów natury ingerencja człowieka w środowisko przyrodnicze nie zagraża koegzystencji setek gatunków flory i fauny. Dzieje się tak dzięki istnieniu rezerwatów, parków krajobrazowych i wspomnianych obszarów chronionego krajobrazu. Poznawanie istniejącego tu bogactwa natury jest możliwe podczas spokojnych rejsów kanałem, pieszych spacerów i przejażdżek rowerowych po okolicznych szlakach wędrownych, m.in.: w gminie Elbląg, Rychliki, Pasłęk, Miłomłyn, czy Ostróda.
Kanał Elbląski z niepowtarzalnym na skalę światową systemem pochylni znalazł się na liście Siedmiu Cudów Polski tuż obok Kopalni Soli w Wieliczce, Zamku w Malborku i Katedry na Wawelu.
Specjalne atrakcje:
Niewątpliwą atrakcją tego regionu są rejsy po Kanale Elbląskim. Cały rejs z Elbląga do Ostródy trwa 11 godzin ( 8:00-19:00). System pochylni znajduje się bliżej Elbląga. Płynąc z Ostródy musimy płynąć 11 godzin, aby zobaczyć działanie pochylni. Wyruszając w rejs z Elbląga po 5 godzinach przepłyniemy przez pochylnie.
Proponowane trasy:
Elbląg – Buczyniec
Czas trwania rejsu: 8:00 – 12:50
Elbląg – Małdyty
Czas trwania rejsu: 8:00 – 14:30
Elbląg – Ostróda
Czas trwania rejsu: 8:00 – 19:00
Historia kanału
Kanał Elbląski jest unikalnym systemem wodnym łączącym kilka zachodniomazurskich jezior z Zalewem Wiślanym. Jego nadzwyczajna oryginalność polega na pokonywaniu 100-metrowej, prawie naturalnej różnicy poziomów wody przy pomocy systemu śluz i pochylni.
Ten, światowej klasy zabytek sztuki hydrotechnicznej został zaprojektowany na początku XIX w. przez holenderskiego inżyniera Jakoba Georga Steenke. Powstał w celu gospodarczego połączenia wodnego Prus Wschodnich z Bałtykiem. Prawie 20 lat czekał na rozpoczęcie budowy (1825-1844). Już zdecydowanie krócej trwała sama budowa, bo tylko 8 lat. Od 1852 roku, między Iławą a Elblągiem zaczął kursować parowiec iławskiego armatora „Reederei Kardinal”. Później dołączyły do niego parowce śrubowe „Martha” i „Erns” firmy „Reederei Matzmor”.
Pierwszy statek z Elbląga przypłynął kanałem do Ostródy w 1856 roku. Ostatni odcinek systemu kanałów z Ostródy do Starych Jabłonek przez Jez. Pauzeńskie oddano w 1873 r.
Niemal w tym samym czasie, w 1872 roku uruchomiono linię kolejową. Ten konkurencyjny dla transportu wodnego środek komunikacyjny spowodował znaczne osłabienie znaczenia kanału. Jednakże aż do 1912 roku wyłącznie z żeglugi po kanale korzystano przy transporcie płodów rolnych, drewna i artykułów przemysłowych.
Poza spławem drewna do transportu służyły barki oraz statki ostródzkiego Urzędu Budownictwa Wodnego (niem. „Waserbauamt”). W miarę upływu lat kanał zaczęto wykorzystywać turystycznie organizując rejsy spacerowe. Po 1927 roku statek „Konrad” zbudowany w stoczni elbląskiej rozpoczął regularne rejsy turystyczne Ostróda–Elbląg.
Działania wojenne 1945 r. spowodowały poważne uszkodzenia techniczne urządzeń kanału.
Z inicjatywy Zygmunta Mianowicza i przy pomocy A. Tetzlaffa w 1948 roku ponownie udrożniono kanał, na którym Żegluga Gdańska wznowiła regularne rejsy turystyczne.
W połowie lat siedemdziesiątych tabor pływający przejęła Żegluga Mazurska, a od 1992 r. armatorem jest samorządowy Zakład Komunikacji Miejskiej w Ostródzie „Żegluga Ostródzko-Elbląska”.
For. rysnal, CC BY-SA 3.0 https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0, via Wikimedia Commons