Historia Jaćwingów
Jaćwingowie to lud zamieszkujący we wczesnym średniowieczu tereny obecnej północno-wschodniej Polski, zaliczany do zachodnich Bałtów, blisko spokrewniony pod względem językowym i kulturowym ze współczesnymi Litwinami. Według krzyżackiego kronikarza, Piotra z Duisburga, największe i najsilniejsze spośród plemion pruskich. Sudawowie (bo tak także nazywano Jaćwingów) zajmowali rozległe tereny od dorzecza środkowej Szeszupy na północy (dziś południowa Litwa) po środkową i dolną Narew na południu (północne Podlasie) i od środkowego Niemna na wschodzie (zachodnia Białoruś) po Wielkie Jeziora Mazurskie na zachodzie. Jaćwingowie był to lud mężny i zahartowany przez trudny teren, na jakim przyszło im żyć. Nie można także zapominać o panującym tu klimacie, nie przez przypadek znajdująca się w obrębie omawianego terenu Suwalszczyzna zwana jest polskim biegunem zimna.
„…mają mury miast jak dzikie zwierzęta” to słowa zawarte w „Kronice Polskiej” mistrza Wincentego Kadłubka, we fragmencie dotyczącym najazdu wojsk polskich księcia Kazimierza Sprawiedliwego na Jaćwież. Kronikarz stwierdził, że obrońcy (Jaćwingowie) nie posiadali fortyfikacji z prawdziwego zdarzenia, a jedynie wykorzystywali naturalne warunki obronne terenu, który zamieszkiwali. Czy to prawda? Dzięki wywiadowi archeologicznemu zarejestrowano na ziemiach jaćwieskich kilkadziesiąt grodzisk. Niestety, tylko kilka z nich było badanych wykopaliskowo: na przykład grodziska w Szurpiłach, Konikowie, Grodzisku, Jeglińcu, Rajgrodzie, Bajtkowie i w Dąbrowskich.
Jaćwingowie przez wiele stuleci skutecznie opierali się licznym najazdom ruskim i polskim, a także początkowo krzyżackim, by w końcu ulec tym ostatnim. Gdzie tkwiło źródło tej siły? Wydaje się, że przede wszystkim w znajomości i maksymalnym wykorzystaniu (dobieraniu) warunków naturalnych terenu, na którym przyszło im żyć, co przejawiało między innymi w wyborze miejsca pod budowę osiedli obronnych. Zakładano je na dużych wyniesieniach, ze stromymi stokami, otoczonych jeziorami, bagnami i rozlewiskami rzek, zaszytych w niedostępnych, gęstych lasach i puszczach. Obok na sąsiednich wzgórzach lokowano punkty obserwacyjne i sygnalizacyjne. Te wczesnośredniowieczne grodziska miały przede wszystkim charakter refugialny, tj. służyły jedynie jako schronienie dla ludności z pobliskich wiosek. Grodziska jaćwieskie były systemem urządzeń obronnych, który umożliwiał kontrolę dużego obszaru, a w razie potrzeby skuteczne przeciwdziałanie oblężeniom. Wokół istniały dodatkowe wały pierścieniowe okalające grodzisko, strzegące wejść bramy, podwaliny wysokich, drewnianych wież obronnych, wewnętrzne fosy, „cysterny” z wodą, wały kamienne, kopce strażnicze, przekopy pomiędzy jeziorami i umocnione osady.