Kanał Augustowski bezcenne, unikatowe w skali europejskiej dziewiętnastowieczne dzieło budownictwa wodnego. Pełni funkcję drogi wodnej łączącej dopływy Wisły z Bałtykiem poprzez dopływy Niemna, z pominięciem dolnego biegu Wisły. Długość kanału: 101 km, w tym 82 km w granicach Polski. System wodny Kanału Augustowskiego reguluje 18 śluz (3 na terytorium Białorusi). Oprócz tego tworzy go rzeka Netta (w górnym biegu od źródła do jeziora Necko — Rospuda) — rzeka w północno-wschodniej Polsce, prawy dopływ Biebrzy, o długości 102 km, częściowo skanalizowana (Kanał Augustowski).
Bogaty jest świat wodnych ptaków: łabędzie, kaczki, gęsi. Ryby występujące w Kanale Augustowskim to lin, leszcz, okoń, szczupak, węgorz, karaś, miętus, płoć i ukleja.
Kanał Augustowski jest niemałą atrakcją turystyczną, stanowiąc malowniczy krajobrazowo szlak kajakowy, żeglarski i komunikacji statkami pasażerskimi.
O tej wyjątkowo pięknie i krajoznawczo-turystycznej atrakcyjności Kanału zadecydował niespotykany gdzie indziej – z całym bogactwem przyrodniczym – pejzaż doliny Biebrzy u jej styku z rzeką Nettą oraz urozmaicony krajobraz borów i jezior Puszczy Augustowskiej, którą ten Kanał przecina z zachodu na wschód.
Trasa Kanału Augustowskiego przebiega przez Białobrzegi, a następnie przez Augustów, skąd prowadzi przez jeziora i stawy: Necko, Białe, Studzieniczne, Ślepe, Staw Gorczycki, Orlewo, Paniewo, Krzywe i Mikaszewo Duże i Małe, Mikaszówek. Na jego szlaku położone są znane wsie letniskowe: Studzieniczna, Płaska, Mikaszówka, a nadto – nad pobliskim jeziorem Serwy – wsie: Serwy, Sucha Rzeczka i Małowiste.
Z powodu braku regulacji Biebrzy i Narwi obecnie kanał nie jest skomunikowany z innymi drogami wodnymi w Polsce.
Dla tych, którzy jednak wolą lądowe przygody mogą Kanał Augustowski zwiedzić samochodem. To zupełnie dobre rozwiązanie, bo drogi asfaltowe i żwirowe prowadzą nieopodal jego brzegów. Niezwykle łatwo dotrzeć tędy do zabytkowych i najładniejszych zarazem śluz: Przewięź, Paniewo, Perkuć, Sosnówek, Tartak i Kudrynki. Na amatorów pieszych wycieczek i rowerzystów czeka znakowany szlak zielony, który nad samym brzegiem Kanału biegnie z Augustowa do Mikaszówki (39,4 km).
Specjalne atrakcje:
Niewątpliwie największą atrakcją Kanału Augustowskiego jest przepłynięcie tej wodnej arterii kajakiem, kanoe, łodzią rybacką czy też motorówką. Wodowanie przez śluzy dostarcza naprawdę wielu emocji. Część Kanału i jeziora augustowskie zwiedzić można statkiem pasażerskiej Żeglugi Augustowskiej. Biała flota pływa z Augustowa także przez Jezioro Białe, Śluzę Przewięź i Studzieniczną.
Historia kanału
Pierwotnie drogi wodne były najbardziej dostępnym sposobem transportu i jednocześnie kluczowe dla rozwoju gospodarki wielu krajów. Szczególnie liczyły się przed rozwojem kolei w XIX wieku.
Rozwój techniki inżynieryjnej na świecie pozwolił na szukanie coraz to nowszych rozwiązań i wykorzystanie naturalnych cieków wodnych. Dzięki temu stworzyła się zwarta siatka połączeń śródlądowych.
Lata 1815-1830 w Królestwie Polskim to okres intensywnego rozwoju przemysłu i ekspansji gospodarczej. Duże znaczenie dla gospodarki miał eksport towarów Wisłą do Gdańska. Właściwie nic nie stało na przeszkodzie, aby produkty te były spławiane tą drogą, gdyby nie fakt, że w 1923 roku Prusy wprowadziły represyjne cła (opłaty np. na żyto i jęczmień wzrosły sześciokrotnie). Brak opłacalności spowodował, że minister skarbu Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki postanowił wybudować kanał żeglowny z pominięciem Pomorza. Roboty miały być wykonywane przez Polaków (dorzecza Wisły i Niemna) i Rosjan (dorzecza Niemna i Windawy) tzw. Kanał Windawski.
Projekt w 1824 stworzył gen. Ignacy Prądzyński. Budowa rozpoczęła się w 1825 i prowadzona była przez Wojskowy Korpus Inżynierów. Prace zostały przerwane z powodu wybuchu powstania listopadowego, a żołnierze pracujący nad budową kanału skierowano do walki z powstańcami.
Klęska powstania spowodowała, że Królestwo Polskie utraciło autonomię, a rosyjskie władze zmieniły koncepcje budowy kanału. W latach 1833-1839 powstał tylko odcinek od Biebrzy do Niemna. Korzystne zakończenie „wojny celnej” z Prusami spowodowało zaniechanie budowy „windawskiego” odcinka arterii.
Wśród budowniczych Kanału byli m.in. Jerzy Arnold, Tadeusz Edward Bieliński, Michał Horain, Wojciech Korczakowski, Jan Paweł Lelewel, Feliks Pancer, August Szulz (Jussuf-aga).
Fot. Dainava, CC BY-SA 4.0 https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0, via Wikimedia Commons